Wyjątkowo w niedzielny wieczór zapraszam Was wszystkich na wirtualny spacer po Długim Targu – reprezentacyjnym placu w Gdańsku, w dzielnicy Śródmieście, na Głównym Mieście. Pełni on funkcję rynku i jest przedłużeniem ul. Długiej, z którą tworzy tzw. Drogę Królewską.
Jak podają źródła internetowe w XIII wieku wraz z ul. Długą, Długi Targ był traktem kupieckim, którego przedłużeniem był owalny plac targowy. Był to wtedy prawdopodobnie główny ciąg drożny Gdańska.
Po zajęciu Gdańska przez Krzyżaków, trakt ten stał się najważniejszym na całym Głównym Mieście. Od 1331 r. bywa określany w dokumentach miejskich jako Longa Platea. W średniowieczu cały odcinek od ówczesnej Bramy Długoulicznej (dziś w jej miejscu wznosi się Brama Złota) aż do Bramy Kogi (dzisiejsza Brama Zielona) był uznawany za jedną ulicę.
[Foto1]W 1331 r. za Bramą Kogi znajdował się solidny most, do którego mogły przybijać duże statki, m.in. kogi, i to właśnie od nich wzięła się ówczesna nazwa pobliskiej bramy. Później wybudowano na jej miejscu znacznie okazalszą bramę, a od zielonkawego koloru detali wzięła się nazwa jej i mostu.
Od zawsze Długa i Długi Targ były częścią miasta zamieszkiwaną przez najzamożniejszych. Kamienice należały do najzacniejszych patrycjuszy, kupców i ludzi piastujących wysokie urzędy. Z powodu uroczystych parad, przeprowadzanych tę drogą w latach 1457-1552, wzięło się jej określenie jako Drogi Królewskiej. Tu właśnie wynajmowano królom polskim obszerne kwatery, a z okazji świąt rodziny królewskiej wyprawiano huczne fajerwerki. W XIV i XV wieku w każdą sobotę przy Długim Targu handlowano mięsem, a na odcinku między Fontanną Neptuna a ratuszem sprzedawano żywe prosięta, dlatego też tą część Drogi Królewskiej nazywano Targiem Prosiąt.
Na Długim Targu wykonywano także egzekucje czarownic, heretyków i złoczyńców, będącymi jednak wyłącznie szlachcicami lub prawowitymi obywatelami. Pozostałych tracono na Górze Szubienicznej bądź w Katowni.
Długi Targ podobnie jak ulica Długa zostały wybrukowane w 1882 kostkami importowanymi ze Skandynawii (wcześniej była pokryta kamieniami polnymi). W okresie późniejszym poprowadzono linię tramwajową. Przed 1945 plac nosił niemieckojęzyczną nazwę Langer Markt.
W wyniku działań wojennych zdecydowana większość zabudowy Długiego Targu została zniszczona. W trakcie odbudowy usunięte zostały szyny, a kostkę zastąpiono szlifowanym granitem.
Ciekawe miejsca
Charakterystyczny układ przestrzenny Długiego Targu, odbiegający od typowego w średniowieczu rozplanowania głównego placu miejskiego jest znany w miastach południowego wybrzeża Bałtyku, lokowanych na prawie lubeckim. Usytuowany jest na osi zachód-wschód, w kierunku pobrzeża Motławy, podobne jak większość ulic Gdańska. Dłuższe pierzeje były zabudowane dwutraktowymi, a następnie trzytraktowymi kamienicami mieszczańskimi z dużymi sieniami. Średniowieczna zabudowa mieszkalna z ozdobnymi elewacjami tworzącymi północną i południową pierzeję placu została całkowicie zastąpiona w XVI-XVIII wieku nowożytną. Od zachodu plac zamknięty jest ratuszem Głównomiejskim i kamienicą Schumannów zaś od wschodu Zieloną Bramą.
Ratusz Głównego Miasta
Ceglany, gotycko-manierystyczny wznoszony od XIV wieku. Do prostokątnego gotyckiego budynku, nadbudowanego w XV wieku, dobudowano w następnym stuleciu trzy skrzydła oficyn zamykających dziedziniec. Wieżę wieńczy bogato zdobiony manierystyczny hełm z latarniami wykonany przez Dirka Danielsa, zwieńczony w 1561 figurą króla Zygmunta Augusta. Mimo zniszczeń w 1945 ratusz zachował znaczną część wystroju, który tworzą liczne dzieła rzeźby, malarstwa i rzemiosła artystycznego. W sieni m.in. kręcone schody i portal z XVII wieku. W Sali Czerwonej m.in. kominek wykonany przez Wilhelma van der Meer, obrazy alegoryczne pędzla Hansa Vredemana de Vries, 25 obrazów alegoryczno-symbolicznych na stropie; pośrodku Apoteoza Gdańska pędzla Izaaka van den Blocke. W Kamlarii m.in. obraz Grosz Czynszowy, pędzla Antoniego Moellera z 1602. Siedziba Muzeum Historyczne Miasta Gdańska.
Fontanna Neptuna
Pierwszą fontannę wykonał w latach 1606-13 Abraham van den Blocke. W 1757-61 gruntownie przebudowana przez Karola Stendera. W 1758 otoczona obecną późnobarokową kratą. Kamienny basen fontanny ma plan czteroliścia, na okrągłej czaszy stoi figura Neptuna przypisywana Piotrowi Husenowi, wyrzeźbiona w latach 1612-15.
Dwór Artusa
Znany od I połowy XIV wieku. Obecny, późnogotycki z manierystyczną fasadą południową jest trzecią siedzibą bractw kupieckich znajdująca się na tym miejscu. Zbudowany na planie nieregularnego czworoboku mieści wewnątrz dziewięć przęseł, które są nakryte ozdobnymi sklepieniami gwiaździstymi wspartymi na czterech filarach. Poważnie zniszczony w 1945 zachował cześć pierwotnego wystroju tworzącego dekorację poszczególnych ław bractw mieszczańskich. Są to m.in. rzeźby Święty Jerzy, późnogotycka, dłuta Hansa Brandta, figury św. Rajnolda dłuta Adriaena Karffytza, Kazimierza Jagiellończyka; obrazy Martina Schonincka, Lorenza Lauensteina, wiszące modele okrętów z XVII-XVIII wieku, monumentalny piec kaflowy z 1545. Zniszczone i zaginione dzieła zostały zastąpione współczesnymi rekonstrukcjami.
Brama Zielona
Wzniesiona na miejscu gotyckiej Bramy Kogi w latach 1564 i 1565-58 w stylu manieryzmu niderlandzkiego. Dzieło Hansa Kramera z Drezna, pełniące niegdyś funkcję rezydencjonalną. Budynek trójkondygnacyjny, o dwóch skrzydłach, z czterema arkadami przejazdowymi. Elewacje zdobią pilastry i płaskorzeźby, natomiast elewacje pomieszczeń poddasza wieńczą ozdobne szczyty. Obecnie oddział Gdańskiego Muzeum Narodowego.
Kamienice przy Długim Targu
Przechadzając się Długim Targiem nie sposób nie zauważyć manierystycznych i barokowych kamienic patrycjuszowskich, które zostały odbudowane po zniszczeniach wojennych zachowując część pierwotnej architektury i dekoracji rzeźbiarskiej. Spośród zabudowy wyróżniają się m.in. Złota Kamienica wzniesiona w 1609 przez Abrahama van der Blocke i Jana Voigta dla Jana Speymanna w stylu manieryzmu zachowała fasadę z dekoracją rzeźbiarską, którą tworzą przedstawienia alegoryczne i symboliczne oraz wizerunki królów; kamienica nr 20 z 1680 z barokową fasadą przypisywaną Andreasowi Schlüterowi; sąsiadujący z Dworem Artusa Dom Ławników mieszczący wewnątrz oryginalną sień z XVI wieku.
[Foto2]W kamienicach przy Długim Targu nr 1-4 zatrzymywali się polscy królowie. Rezydowali w nich: Zygmunt III Waza, Władysław IV Waza, Jan Kazimierz, Jan III Sobieski, August II i Stanisław Leszczyński.
Przy Długim Targu 19 można podziwiać fasadę odbudowanego Hotelu Radisson Blu.
Zachęcam do obejrzenia poniższego filmiku i wirtualnego pospacerowania Drogą Królewską. Więcej zdjęć jak zawsze znajdziecie w odpowiednim temacie na forum.
Opracowano na podstawie:
www.wikipedia.org
www.gdansk.pl
Michał Jarosławski
